Para ve para benzeri fonları, araçları belirli bir ekonomik amaca yönelik olarak kurumlar veya kişiler tarafından oluşturulan ekonomi politikaları bütününe para politikası denir. Para politikasının amacına yönelik olarak kullanılan araçlara para politikası araçları denir.  Bu araçlar ;

• Reeskont Politikası , Selektif Kredi Politikası (seçici)
• Açık Piyasa İşlemleri
• Yasal Karşılıklar Politikası
• Disponibilite Oranı
• Döviz Alım Satım İhaleleri
• Mevduat Faiz Oranları

Para Politikası Araçları Nelerdir?

Reeskont Politikası

Bankalarda iskonto edilmiş bir senedin merkez bankasında tekrar iskonto edilmesidir. Bu politika merkez bankası tarafından yürütülür ve kredi talebini belirlemede kullanılır. Reeskont oranı merkez bankasının ticari firmalara uyguladığı iskonto edilmiş senetler üzerindeki faizdir. Kişi yada şirketlerin toplamış olduğu senetlerin nakit ihtiyacını gidermek için merkez bankasına götürülerek tekrar kırdırılmasıdır.

Örneğin, bir A firması mal almaktadır ve karşılığında senet veriyor. İlerleyen zamanda elimizdeki senetler çoğalıyor ve nakit ihtiyacımız ortaya çıkıyor. Bu durumda elimizdeki senetleri bankaya götürüyoruz ve kırdırmak istiyoruz. Banka götürdüğümüz senetleri bizden %10 oranında alıyor yani 1000 TL’lik senet veriyoruz banka bize 900 TL veriyor. Bankanın elindeki senetler çoğalınca bu seferde banka elindeki senetleri merkez bankasına götürüyor ve merkez bankası %8 oranıyla 1000tl’lik senet değerine 920 tl veriyor. Banka buradaki işlemde 20 TL kar etmiş oluyor.

Merkez bankası reeskont oranını düşürerek daha fazla nakit veriyor, ekonomideki nakit sıkıntısını gidermeye çalışıyor. Merkez bankası reeskont oranı 3 şekilde kullanabilir;

1. Bankalara borç vermeyi kabul yada reddedebilir. (Kredi tavanını belirleyebilir)
2. Reeskont oranı belirleyebilir.
3. Reeskont türü belirleyebilir.

Açık Piyasa İşlemleri

Merkez bankası kısa vadeli senetleri, hazine bonosu ve tahvilleri vb. kısa vadeli yatırım araçlarını piyasadan satın alarak ya da piyasaya ihraç ederek ekonomideki para miktarını düzenlemek için kullanılır. En etkin para piyasası aracıdır. Finansal piyasadaki ve ekonomideki para miktarını belirlemede gücü vardır. Açık piyasa işlemleri olarak merkez bankası TL karşılığı menkul kıymet alım satımı, geri alım vaadi ile satımı(ters repo), geri satım vaadi ile alım gibi işlemlere aracılık eder.

1. Birebir işlem olduğu için çok önemlidir.
2. Piyasaya direk müdahale edebiliyor.
3. Piyasada para az ise TL karşılığında menkul kıymet satabiliyor.
4. Para fazla ise menkul kıymet ihraç edip TL alabiliyor.

Yasal Karşılık Politikası (Oranı)

Bankalar kredi alarak verdikleri kaynakları büyük ölçüde mevduatlara dayandırırlar. Mevduat olarak yatırılan paranın kaynakların 4651 sayılı merkez kanunu uyarınca merkez bankası kasasında ya da kendi kasalarında nakit olarak tutmak zorundadırlar. Bankaların kredi olarak verdiği paraların ikinci bir mevduat doğurabilmesi  için tekrar çeke tabi vadesiz mevduat olarak bankaya yatırılması gerekmektedir. Kredi olarak verilen bu para banka sisteminden çıkarsa buna sızıntı denir. Eğer kredi olarak verilen paranın hepsi nakit olarak elde tutuluyorsa yani kredi olarak vadesiz mevduat olarak bankaya dönmemişse geri dönüş oranı sıfırdır.

Disponibilite Oranı

Merkez bankası AB’ye uyum sürecinde artık kullanılmamaktadır. Bankaların tutması gereken likitide oranının merkez bankası tarafından belirlenmesidir.

Döviz Alım Satım İhaleleri

Merkez bankası dalgalı kurda aşırı dalgalanmayı önlemek için döviz alım satım ihaleleri açar. Hem kurlara hemde likitideye etki etmeye çalışır.

Mevduat Faiz Oranları

Merkez bankaların verebilecekleri mevduat faiz oranlarını belirlemek yetkisine sahiptir. Günümüzde tavan mevduat faiz oranı belirlenmektedir. Merkez bankası 3 yöntemle mevduat faiz oranı belirler;

1. Endeksleme Yöntemi : Faiz oranları satın alma gücüne göre belirlenir.
2. Güdüleme Yöntemi : Enflasyon dikkate alınarak pozitif reel faiz verilecek şeklinde belirlenir.
3. Tamamen Serbestleştirme : Arz ve talebe bağlı olarak piyasada oluşur.